ΑΣκληπιείο Πάρκο Αθηνών: Υπηρεσίες Έρευνας

Παράμετροι σχεδίασης των Υπηρεσιών Έρευνας και Ανάπτυξης σε ένα Σύγχρονο Ασκληπιείο

Αντικείμενο	*Αντικείμενο της υπηρεσίας:* αφορά την ανάπτυξη δραστηριοτήτων Ε&Α. *Ανάγκη:* Οι δραστηριότητες αυτές είναι καθοριστικής σημασίας στη περίπτωση που εντός του Ασκληπιείου λειτουργούν πανεπιστημιακού επιπέδου νοσοκομειακές μονάδες. Στις περιπτώσεις Ασκληπιείων όπου οι μονάδες υγείας είναι πρωτοβάθμιες ή δευτεροβάθμιες, οι δραστηριότητες αυτές θα ενισχύσουν τη βελτίωση των υπηρεσιών και θα δώσουν διεξόδους σε επιστημονικές ανησυχίες. Παράλληλα θα εντάξουν τις μονάδες αυτές στο ερευνητικό κύκλωμα, πράγμα απαραίτητο στη σύγχρονη εποχή και θα διευκολυνθεί η τροφοδότηση με σημαντικά στοιχεία για την ταχεία επεξεργασία και αξιοποίησή των.
Χρήστες	Χρήστες είναι οι επαγγελματίες υγείας και από την πλευρά των διοικητικών μηχανισμών εκείνοι οι οποίοι ασχολούνται με προγραμματισμό και προβλέψεις
Αναζήτηση πληροφοριών	Η διεθνής βιβλιογραφία παρέχει πολύ μεγάλο εύρος πληροφοριών επί των σχετικών θεμάτων. Συνιστώνται οι εξής πηγές: Http://www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed Http://www.samaritan.edu/samebm/ebm.htm Http://cebm.jr2.ox.ac.uk/index.extras Http://www.ncrr.nih.gov Http://www.tees.ac.uk/research/f-main.htm
Δεδομένα / Πληροφορίες	Όλες οι υπηρεσίες πρέπει να στηρίζονται στην ύπαρξη και συστηματική χρήση ηλεκτρονικών φακέλων υγείας. Η προϋπόθεση αυτή δημιουργεί σημαντικά προβλήματα που σχετίζονται με την αναδιοργάνωση των υπηρεσιών που παρέχονται σήμερα. Η πίεση αυτή θα είναι σημαντική και στο προσωπικό που υπηρετεί. Μεταξύ των πηγών ενδιαφέροντος περιλαμβάνονται: Http://www.nejm.org/content/index.asp Http://show.cee.hw.ac.uk/sign/home.htm Http://www.update-software.com/ccweb/default.html Http://www.who.dk Http://www.bir.org.uk/bjr
Προσωπικό	Πρέπει να διασφαλιστεί η συμμετοχή όλου του προσωπικού που έχει φιλοδοξίες για ανέλιξη στα ανώτερα κλιμάκια της ιατρικής ή διοικητικής ιεραρχίας. Θα απαιτηθεί εκπαίδευση στη μεθοδολογία της έρευνας Οι εκπαιδευτικές ανάγκες δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλες. Υπάρχουν εκπαιδευτικά πακέτα τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν άμεσα και με μικρή σχετικά δαπάνη. Η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών έχει αυτές τις δυνατότητες, χωρίς να είναι η μοναδική.
Χώροι	Οι δραστηριότητες Ε&Α μπορεί να απαιτούν πολύ εξειδικευμένες εγκαταστάσεις. Τέτοιες εγκαταστάσεις δημιουργούνται στα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τους ερευνητικούς φορείς. Στο Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών για παράδειγμα υπάρχουν εξειδικευμένες μονάδες στα μεγάλα νοσοκομεία πανεπιστημιακά και μη, ενώ δημιουργούνται εξαιρετικά σύγχρονες εγκαταστάσεις στο ερευνητικό κέντρο της Ακαδημίας Αθηνών (δίπλα στο Νοσοκομείο Σωτηρία). Σημαντική έρευνα μπορεί να γίνει στις ιατρικές μονάδες, με τα συνήθη μέσα. Οι επιδημιολογικές έρευνες δεν απαιτούν συνήθως τη δημιουργία νέων χώρων ή εγκαταστάσεων.
Πόροι	Το ύψος των δαπανών εξαρτάται από τη σχεδιαζόμενη υπηρεσία. Η εισαγωγή των υπηρεσιών πρέπει να είναι σταδιακή και ελεγχόμενη. Η εξεύρεση πόρων από τοπικούς φορείς συνιστάται ιδιαίτερα. Η υποδομή των μονάδων υποστήριξης μπορεί να καλύψει περισσότερες της μιας δραστηριότητες. Ο ερευνητικός εξοπλισμός είναι συνήθως μεγάλου κόστους και φυσικά θα πρέπει να αξιοποιείται στο έπακρο. Οι εθνικοί πόροι είναι εξαιρετικά περιορισμένοι. Σημαντικοί πόροι για την ανάπτυξη Ε&Α δραστηριοτήτων προέρχονται από τη Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους μετέχει και χρηματοδοτεί η Χώρα.
Ποιότητα	Οι διαδικασίες εξασφάλισης της ποιότητας των υπηρεσιών πρέπει να σχεδιάζονται εξ’ αρχής. Στα πλαίσια αυτών πρέπει να υπάρχουν μηχανισμοί συλλογής και επεξεργασίας των παρατηρήσεων των χρηστών των υπηρεσιών. Συνήθη κριτήρια για την ποιότητα των ερευνητικών αποτελεσμάτων είναι οι δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά με σύστημα κριτών και η αναφορές στο Citation Index. Συνυφασμένες με την ποιότητα είναι και οι εσωτερικές διαδικασίες αξιολόγησης και αποτίμησης των αποτελεσμάτων των υπηρεσιών
Άλλα Θέματα	Ο σχεδιασμός υπηρεσιών Ε&Α, προϋποθέτει στην περίπτωση συμμετοχής ασθενών, την αυστηρή τήρηση των ηθικών και δεοντολογικών κανόνων και το σεβασμό των δικαιωμάτων τους που αφορούν το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς των, την πληροφόρηση σε ό,τι τους αφορά και συγκατάθεση ή άρνηση κάθε διαγνωστικής ή θεραπευτικής πράξης, το ιατρικό απόρρητο, την αναγνώριση των θρησκευτικών και ιδεολογικών πεποιθήσεων και την αποδοχή ή απόρριψη κάθε συνεργασίας τους με σκοπό την έρευνα ή την εκπαίδευση. Εκτός από τα θέματα σχετικά με τη διακίνηση με ηλεκτρονικό τρόπο, προσωπικών πληροφοριών των ασθενών [το πλαίσιο αναφοράς παρέχουν οι νόμοι 2519 του 1997 (προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών) και 2472 του 1997 (ΦΕΚ Α, ΑΦ 50 / 10 Απριλίου 1997) και το Προεδρικό Διάταγμα 207 του 1998 (ΦΕΚ ΤΑ, ΑΦ 164/ 15 Ιουλίου 1998) (προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα)]

Στρατηγική υλοποίησης

Προτείνεται να ακολουθηθεί η μεθοδολογία της έρευνας που έχει αναπτυχθεί από το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η έρευνα αποτελεί ένα τομέα που έχει αντιμετωπίσει πολύ μεγάλες δυσκολίες από τα πρώτα στάδια, κατά τα οποία εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον της Ελληνικής Πολιτείας για τις δυνατότητές του να συμβάλει στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη[1].

Τα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι υπάρχει μια υστέρηση των ερευνητικών και τεχνολογικών δραστηριοτήτων σε θέματα υγείας και πρόνοιας. Η κατάσταση αυτή δεν είναι φυσιολογική, αν λάβει κανείς υπόψη του τόσο τις επιδόσεις των άλλων κλάδων στην Ελλάδα, όσο και τις κατανομές των δαπανών και των δραστηριοτήτων ανά κλάδο, στις άλλες χώρες μέλη της ΕΕ.

Τα σύγχρονα Ασκληπιεία μπορούν να αποτελέσουν το περιβάλλον στο οποίο θα εισαχθούν οι καινοτομίες εκείνες που θα διευκολύνουν τις ερευνητικές και τεχνολογικές δραστηριότητες. Η στρατηγική δημιουργίας πόλων Ε&Τ δραστηριοτήτων πρέπει να περιλαμβάνει:

· εκτεταμένη χρήση τηλεματικών τεχνολογιών

· αποδοτικό σύστημα διαχείρισης των σχετικών κονδυλίων

· μηχανισμούς εκπαίδευσης

· μηχανισμούς ελέγχου της ποιότητας των δραστηριοτήτων και των αποτελεσμάτων

· ανάπτυξη και ανάδειξη του πνεύματος συνεργασίας και εργασίας σε ομάδες

· ενθάρρυνση της διεπιστημονικής προσέγγισης των προβλημάτων

· συνδυασμό με τις προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές

· πλαίσιο υποχρεώσεων και δικαιωμάτων

· πλαίσιο συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα[2]

Τα θέματα αυτά δεν είναι ειδικά για την υγεία και πρόνοια, ωστόσο είναι απολύτως σχετικά για την αντιμετώπιση του υπό συζήτηση θέματος.

Περιεχόμενο

Τομείς Ε&Τ οι οποίοι παρουσιάζουν μάλλον περιορισμένη ανάπτυξη στην Ελλάδα και είναι ενδιαφέρον να μελετηθεί η δυνατότητα συνεισφοράς των στην ανάπτυξή της Ελληνικής κοινωνίας και κατ’ επέκταση η ανάπτυξή των[3], είναι:

· Κοινωνιολογική έρευνα

· Επιδημιολογική έρευνα

· Περιβαλλοντική έρευνα

· Έρευνα σε θέματα πολιτισμού

· Έρευνα σε θέματα άθλησης

· Έρευνα σε θέματα παιδικής ανάπτυξης και περιορισμού των ατυχημάτων

· Έρευνα σε θέματα χρόνιων εκφυλιστικών νόσων

· Έρευνα σε θέματα γενετικής

· Έρευνα σε θέματα Δημόσιας Υγείας

· Έρευνα σε προβλήματα βιοϊατρικής δεοντολογίας και βιοηθικής

· Έρευνα για τα τρόφιμα και για τη Διατροφή και Υγεία

Κατάταξη και Χρονοδιάγραμμα Υλοποίησης

Κάθε δραστηριότητα Ε&Τ έχει τη δική της δυναμική και εξ αυτού δεν είναι δυνατό να υπάρξει οποιαδήποτε κατάταξη.

Σε Ασκληπιεία τα οποία θα δημιουργηθούν εξ αρχής, ίσως να υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες επιτυχίας, αφού μπορούν να τεθούν σύγχρονα πλαίσια οργάνωσης και λειτουργίας και να επιλεγεί το πλέον κατάλληλο προσωπικό. Θα πρέπει να μελετηθούν επιτυχή πλαίσια του εξωτερικού και να επιλεγεί ένα ή περισσότερα τα οποία προσφέρονται προς προσαρμογή στην Ελληνική πραγματικότητα[4].

Σε Ασκληπιεία τα οποία θα δημιουργηθούν πέριξ νοσοκομειακών εγκαταστάσεων, θα υπάρχει ένα σύνολο (μικρό ή μεγαλύτερο) σχετικών δραστηριοτήτων, το οποίο θα ενσωματωθεί αυτομάτως. Στις περιπτώσεις αυτές θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια απομάκρυνσης των αρνητικών στοιχείων και ενδυνάμωσης των θετικών.

Η διεργασία αυτή θα πρέπει να αρχίσει με την αξιολόγηση των υπαρχουσών δραστηριοτήτων και του στελεχιακού δυναμικού (σε όλα τα επίπεδα).

Η εξ αρχής δημιουργία της υποδομής ή ο εκσυγχρονισμός του υπάρχοντος δεν θα απαιτήσει διάστημα μεγαλύτερο των 6-12 μηνών, εφόσον πρόκειται για ανάπτυξη έρευνας σε θέματα που δεν απαιτούν βαριά εργαστηριακή υποδομή.

Στις άλλες περιπτώσεις ο χρόνος δημιουργίας της υποδομής μπορεί να απαιτήσει διάστημα 12-36 και πλέον μηνών (π.χ. περίπτωση δημιουργίας ερευνητικού περιβάλλοντος στο Ασκληπιείο που είναι δυνατόν να αναπτυχθεί με πυρήνα το νέο ‘Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο’ , που βρίσκεται υπό περάτωση στο Δήμο Χαϊδαρίου, στη Δυτική Αττική).

Διαδικασία και Σχήμα Υλοποίησης

Η διαδικασία και το σχήμα υλοποίησης του περιβάλλοντος για την ανάπτυξη Ε&Τ δραστηριοτήτων, θα πρέπει να στηρίζεται σε σχεδιασμό που θα αφορά το σύνολο των μονάδων που λειτουργούν ή θα λειτουργήσουν εντός του Ασκληπιείου.

Στις περιπτώσεις μεγάλων Ασκληπιείων (όπως για παράδειγμα του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών), θα πρέπει να προβλεφθεί και μηχανισμός για την ανάπτυξη της τεχνολογικής έρευνας, τομέας με ειδικές απαιτήσεις σε υποδομές και έμψυχο υλικό.

Όπως και στη περίπτωση άλλων υπηρεσιών ο συνολικός σχεδιασμός θα διευκολύνει τις διεργασίες για:

· ποιότητα των υπηρεσιών

· ελαχιστοποίηση των δαπανών υλοποίησης

· αποτελεσματική εκπαίδευση του προσωπικού

· μεγιστοποίηση της κάλυψης αναγκών

Ο μηχανισμός σχεδιασμού και υλοποίησης θα πρέπει να βασίζεται σε μια Επιτελική Ομάδα, ενώ υπο-ομάδες μπορούν να αναλάβουν να περιγράψουν προτάσεις για επί μέρους θέματα.

[1] Το ενδιαφέρον εκδηλώνεται με την ίδρυση της ΥΕΕΑ το 1971 και προσλαμβάνει νέα δυναμική με την ίδρυση του Υπουργείου Έρευνας και Τεχνολογίας το 1982 και της ΓΓΕΤ το 1985, οπότε και εκπονούνται τα πρώτα μακροχρόνια προγράμματα της έρευνας και της τεχνολογίας. Ωστόσο παρά τους φιλόδοξους στόχους, η έρευνα και η τεχνολογία ποτέ δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν το 0,5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, αποτέλεσμα πολύ κάτω των αντιστοίχων δαπανών των χωρών μελών της ΕΕ. Κατά τη δεκαετία του 1990, ο τομέας ανακαλύπτει νέες δυνατότητες χάρις στα Ευρωπαϊκά Προγράμματα και το καινοτόμο πλαίσιο διαχείρισης των ερευνητικών κονδυλίων που εισήχθη με το Προεδρικό Διάταγμα 432, το 1981. Η χρηματοδότηση έρευνας και τεχνολογίας σε θέματα υγείας και πρόνοιας υπήρξε μικρή (11,78% – 16,50%, έτη 1995 – 1999) και δεν συνοδεύτηκε από θεσμικές αλλαγές. Ίσως η πολύ μικρή εισαγωγή της τηλεματικής στην υγεία αντανακλά σε κάποιο βαθμό τη κατάσταση αυτή.

[2] Στη Μελέτη που πραγματοποιήθηκε από Ομάδα Εργασίας που συγκρότησε η ΓΓΕΤ (βλέπετε Το Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών ως Ψηφιακή Περιοχή, Μάρτιος 1998), περιλαμβάνεται και η πρόταση της συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα για τη δημιουργία ‘τεχνολογικού πάρκου’ στις παρυφές του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών

[3] Η σχετική μελέτη θα μπορούσε να ανατεθεί στο ΕΚΚΕ ή σε κοινοπραξία φορέων υπό το ΕΚΚΕ

[4]Στην Ελλάδα το πλέον επιτυχές πλαίσιο δημιουργίας ερευνητικών δραστηριοτήτων είναι αυτό του Ερευνητικού Κέντρου Κρήτης, σε συνδυασμό φυσικά με τη επιτυχή επιλογή του ανθρωπίνου δυναμικού.