ΑΣκληπιείο Πάρκο Αθηνών: Υπηρεσίες Εκπαίδευσης

Κατεβάστε το παρακάτω κείμενο στον υπολογιστή σας κάνοντας κλίκ εδώ: Υπηρεσίες Εκπαίδευσης
(Ms Word 97 Document, ZIPped)

Παράμετροι σχεδίασης των Υπηρεσιών Εκπαίδευσης σε ένα Σύγχρονο Ασκληπιείο

Αντικείμενο της Υπηρεσίας

Αντικείμενο των υπηρεσιών εκπαίδευσης είναι η εκπαίδευση σε θέματα υγείας όλων των πληθυσμιακών ομάδων που προσέρχονται σε ένα Σύγχρονο Ασκληπιείο.

Την αναγκαιότητα των υπηρεσιών αυτών τεκμηριώνει τόσο η Ελληνική Νομοθεσία όσο και η σύγχρονη πραγματικότητα. Στις αρμοδιότητες των Πρωτοβάθμιων Μονάδων περιλαμβάνεται η «εκπαίδευση των ιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού» καθώς και η «ενημέρωση και διαφώτιση για θέματα οικογενειακού προγραμματισμού, με διαλέξεις και επιστημονικές συναντήσεις» [1]. Καθίσταται, επομένως, σαφές ότι αποτελεί αντικείμενο των μονάδων υγείας η ανάπτυξη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, που θα απευθύνονται τόσο στα στελέχη τους όσο και στους πολίτες.

Η σύγχρονη πραγματικότητα, καταδεικνύει την ανάγκη εκπαίδευσης των φοιτητών των σχολών υγείας στους μελλοντικούς χώρους εργασίας τους. Σχολές επιστημών υγείας (κατά κύριο λόγο ιατρικές σχολές) που διαθέτουν πανεπιστημιακά νοσοκομεία, διεξάγουν το σύνολο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων τους στους χώρους των [6, 9, 10, 12]. Σε άλλες περιπτώσεις οι φοιτητές διασκορπίζονται σε κλινικές διαφόρων νοσοκομείων [7, 8].

Η Συνεχιζόμενη Ιατρική Εκπαίδευση αποτελεί αντικείμενο εντόνων διεθνών ερευνητικών προσπαθειών, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια [13, 14, 15, 16, 17]. Για την επίτευξή των στόχων της επιστρατεύονται «παραδοσιακές» μέθοδοι όπως είναι τα σεμινάρια, αλλά και σύγχρονες τεχνολογίες, όπως είναι η εκπαίδευση εξ’ αποστάσεως με τη βοήθεια εικονοσυνεδρίας (video-conferencing).

Τα Σύγχρονα Ασκληπιεία αποτελούν ένα ειδικό περιβάλλον εντός του οποίου, οι υπάρχουσες μονάδες υγείας "ενοποιούνται", με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών, προκειμένου να βελτιστοποιηθούν οι παρεχόμενες υπηρεσίες. Στους χώρους αυτούς μπορούν οι υπηρεσίες εκπαίδευσης να αναδιοργανωθούν προκειμένου να γίνουν περισσότερο αποτελεσματικές, περισσότερο εύχρηστες και προσιτές στο ευρύ κοινό, αλλά και ευκολότερα αξιολογήσιμες.

Χρήστες της Υπηρεσίας

Χρήστες των υπηρεσιών εκπαίδευσης είναι όλοι όσοι προσέρχονται σε ένα Σύγχρονο Ασκληπιείο, σε μόνιμη ή προσωρινή βάση και με οποιαδήποτε ιδιότητα. Πιο συγκεκριμένα, μπορούν να διακριθούν οι ακόλουθες κατηγορίες χρηστών:

· Ειδικές κατηγορίες πολιτών: τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ειδικές ανάγκες ανήκουν στη κατηγορία αυτή. Η πρόσβασή τους στις υπηρεσίες εκπαίδευσης πρέπει να γίνεται με τρόπο προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Το περιεχόμενο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που τους αφορούν είναι προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες απαιτήσεις κάθε ομάδας

· Πολίτες (ασθενείς, υγιείς): έχουν πρόσβαση σε προγράμματα Αγωγής και Προαγωγής Υγείας και σε πηγές πληροφοριών

· Φοιτητές επιστημών υγείας: οι φοιτητές των σχολών επιστημών υγείας (ιατρική, νοσηλευτική, παραϊατρικών επαγγελμάτων) παρακολουθούν οργανωμένα εκπαιδευτικά προγράμματα, με αντικείμενο τη θεωρητική τους κατάρτιση και την πρακτική τους εξάσκηση. Μπορούν να παρακολουθούν μαθήματα συνεχιζόμενης ιατρικής εκπαίδευσης ανάλογα με το στάδιο των σπουδών τους. Έχουν πρόσβαση σε προγράμματα Αγωγής και Προαγωγής Υγείας και σε πηγές πληροφοριών και γνώσεων

· Προσωπικό των μονάδων ενός Σύγχρονου Ασκληπιείου: τα στελέχη των μονάδων ενός Σύγχρονου Ασκληπιείου συμμετέχουν σε προγράμματα συνεχιζόμενης ιατρικής εκπαίδευσης, ενώ έχουν πρόσβαση σε προγράμματα Αγωγής και Προαγωγής Υγείας και σε πηγές πληροφοριών

Δεδομένα/ πληροφορίες

Η πρόσβαση σε πηγές πληροφοριών σχετικών με θέματα υγείας είναι σημαντικό τμήμα των υπηρεσιών εκπαίδευσης. Όλες οι πληθυσμιακές ομάδες που προσέρχονται σε ένα Σύγχρονο Ασκληπιείο πρέπει να έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε κατάλληλα οργανωμένες πληροφορίες. Ανάλογα με την κατηγορία ατόμων στην οποία απευθύνονται, οι πληροφορίες μπορούν να περιλαμβάνουν ενημερωτικά κείμενα δημιουργημένα στα πλαίσια προγραμμάτων αγωγής και προαγωγής υγείας, επιστημονικά συγγράμματα και εργασίες, βιβλιογραφικές πληροφορίες, κ.ο.κ. Την εκπαιδευτική διαδικασία διευκολύνει η χρήση εφαρμογών πολυμέσων.

Πέραν της παροχής πληροφοριών, η εφαρμογή προγραμμάτων αγωγής και προαγωγής υγείας περιλαμβάνει την ανάπτυξη παρεμβατικών δραστηριοτήτων, με στόχο την ενίσχυση θετικών για την υγεία συμπεριφορών [3]. Τέτοιες μέθοδοι χρησιμοποιούνται ήδη από αρμόδιους φορείς, με θετικά αποτελέσματα [4]. Κάθε μία από αυτές έχει διαφορετικές απαιτήσεις σε υποδομή, οργάνωση και περιεχόμενο. Το περιεχόμενο θα δημιουργηθεί από ειδικούς του εκάστοτε χώρου και φυσικά είναι σκόπιμο να αξιοποιηθεί άμεσα η υπάρχουσα υποδομή, γνώσεις και πρότυπα. Κάθε Σύγχρονο Ασκληπιείο θα πρέπει να βρίσκεται σε συνεχή επαφή με φορείς υπεύθυνους για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων αγωγής και προαγωγής υγείας, και να εξετάζει τις δυνατότητες εφαρμογής των σχετικών δραστηριοτήτων στα πλαίσιά του.

Τύποι εκπαίδευσης

Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση: Η συνεχιζόμενη ιατρική εκπαίδευση μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχονται από τους επαγγελματίες υγείας, αλλά και να συνεισφέρει στην βασική εκπαίδευση φοιτητών [5, 21, 22]. Οι δραστηριότητες στον χώρο αυτό περιλαμβάνουν μεθόδους όπως η διοργάνωση διαλέξεων καθώς και βραχύχρονων ή μακρόχρονων σεμιναρίων.

Κατά τα τελευταία χρόνια γίνονται έντονες προσπάθειες παροχής κύκλων συνεχιζόμενης, ιατρικής κυρίως, εκπαίδευσης εξ αποστάσεως, με τη βοήθεια νέων τεχνολογιών. Η τεχνολογία της εικονοσυνεδρίας (video conferencing) χρησιμοποιείται προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι μετακινήσεις των εκπαιδευομένων και των ομιλητών. Tα πατροπαράδοτα συνέδρια αντικαθιστώνται προοδευτικά από δορυφορικά συμπόσια, κατά τα οποία οι παρουσιάσεις των θεμάτων μεταδίδονται σε πραγματικό χρόνο μέσω επικοινωνιακών δικτύων κάθε μορφής (π.χ. ISDN, ATM, δορυφορικών, GSM).

O ρόλος του Internet στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση γίνεται προοδευτικά σημαντικότερος. Πληθώρα οργανισμών[1] παρέχουν κύκλους συνεχιζόμενης εκπαίδευσης μέσω αυτού. Οι συμμετέχοντες έχουν πρόσβαση σε παρουσιάσεις θεμάτων εμπλουτισμένων με εικόνες, video, ήχους και άλλα αντικείμενα πολυμέσων. Η παρακολούθηση των μαθημάτων πιστοποιείται από τους αρμόδιους οργανισμούς και παρέχεται πιστοποιητικό της γνώσης που αποκτούν οι σπουδαστές [19].

Κάθε Σύγχρονο Ασκληπιείο πρέπει να διαθέτει την υποδομή που απαιτείται προκειμένου να εξασφαλίζεται η πρόσβαση σε δραστηριότητες συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, τόσο στην πατροπαράδοτη όσο και στην ηλεκτρονική μορφή τους (βλέπετε και επόμενα θέματα).

Βασική Εκπαίδευση (φοιτητών): Η εκπαίδευση των φοιτητών των σχολών υγείας δίπλα στο κρεβάτι του ασθενούς είναι αναντικατάστατη. Στα πλαίσια ενός Σύγχρονου Ασκληπιείου, ωστόσο, μπορεί να βελτιστοποιηθεί ως προς την οργάνωσή της και να εμπλουτισθεί με καινούργια στοιχεία, με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών.

Πληθώρα εκπαιδευτικών προγραμμάτων με αντικείμενο την υγεία, είναι ήδη διαθέσιμο. Μερικές από τις πλέον σημαντικές κατηγορίες τέτοιων εφαρμογών αναφέρονται στην:

· περιγραφή και προσομοίωση φυσιολογικών λειτουργιών. Οι φοιτητές μπορούν να μεταβάλλουν παραμέτρους των λειτουργιών και να μελετήσουν τις αναμενόμενες αντιδράσεις του οργανισμού, καθώς και να αναγνώσουν σχετικά κείμενα

· περιγραφή των ανατομικών μορίων του σώματος (άτλαντες ανατομικής). Οι φοιτητές μπορούν να επιλέξουν τις δομές που θέλουν να μελετήσουν, τον τρόπο παρουσίασής τους, και να αντλήσουν λεπτομερείς πληροφορίες για αυτές

· προσομοίωση παθολογικών καταστάσεων. Παρουσιάζονται στους φοιτητές παθολογικές καταστάσεις τις οποίες καλούνται να εκτιμήσουν, να διαγνώσουν και να αντιμετωπίσουν. Το λογισμικό στις περισσότερες περιπτώσεις αξιολογεί τις ενέργειές των χρηστών και υποδεικνύει τα λάθη και τις ορθές κάθε φορά επιλογές

Ο αριθμός των βάσεων πληροφοριών που είναι προσβάσιμες μέσω του Internet, αυξάνει σχεδόν εκθετικά χρόνο με χρόνο. Τα αντικείμενά τους καλύπτουν ευρύτατο φάσμα περιλαμβανομένων της παθολογικής ανατομικής, της ιστολογίας αλλά και όλων σχεδόν των ιατρικών ειδικοτήτων. Διατίθενται, επιπλέον, βάσεις βιβλιογραφικών δεδομένων όπως είναι οι MEDLINE, CANCERLIT, HealthSTAR, BIOETHICSLINE, AIDSLINE, AIDSTRIALS και AIDSDRUGS. Περισσότερα παραδείγματα παρατίθενται στις ειδικές Σελίδες του Έργου ΑΣΠΑΣΙΑ στον Παγκόσμιο Ιστό στη διεύθυνση http://alpha.mpl.uoa.gr/aspasia .

Οι νέες τεχνολογίες μπορούν ακόμα να διευκολύνουν την οργάνωση των μαθημάτων και την αξιολόγηση των φοιτητών. Το υλικό των παραδόσεων μπορεί να διατίθεται ηλεκτρονικά. Οι φοιτητές μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτό μέσω υπολογιστών που διατίθενται για τον σκοπό αυτό στους χώρους ενός Σύγχρονου Ασκληπιείου, ή ακόμα και μέσω του προσωπικού υπολογιστή που ενδεχομένως διαθέτουν. Έτσι, ο τρόπος μελέτης εξατομικεύεται. Το λογισμικό μπορεί να διατηρεί λεπτομερή στατιστικά στοιχεία σχετικά με την μελέτη και τις επιδόσεις των φοιτητών. Παράμετροι που συνήθως καταγράφονται είναι ο συνολικός χρόνος μελέτης του κάθε φοιτητή, ο χρόνος που αφιερώνει σε κάθε κεφάλαιο, τα κεφάλαιο με τα οποία ασχολείται και αυτά που παραλείπει, κ.ο.κ.

Aν είναι επιθυμητό, ακόμη και οι εξετάσεις των μαθημάτων μπορούν να γίνονται ηλεκτρονικά. Οι φοιτητές μετέχουν σε δοκιμασίες (test) πολλαπλής επιλογής με ηλεκτρονικό τρόπο και σε πραγματικό χρόνο (on-line). Το λογισμικό έχει κατασκευαστεί με τρόπο ώστε να βαθμολογεί τις απαντήσεις αυτόματα, αλλά και να παρουσιάζει τη συνολική εικόνα της προόδου των φοιτητών[2].

Το πρόγραμμα των μαθημάτων και ο συντονισμός των δραστηριοτήτων, διευκολύνεται με τη διατήρηση ενιαίας σελίδας στο Internet, όπου δημοσιεύονται ανακοινώσεις σχετικές με τις ώρες και το πρόγραμμα των μαθημάτων, οι ημερομηνίες και τα αποτελέσματα των εξετάσεων, πληροφορίες για τα μαθήματα (οδηγός σπουδών), σημεία επικοινωνίας με τα επί μέρους τμήματα των σχολών, κ.ο.κ.

Η εκπαίδευση των φοιτητών μπορεί, στα πλαίσια ενός Σύγχρονου Ασκληπιείου, να εμπλουτισθεί με όλα τα σύγχρονα θέματα που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες (Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας, Τηλεϊατρικής, Συστημάτων Υποβοήθησης Διάγνωσης, κ.ο.κ.). Για την μελέτη πραγματικών περιστατικών μπορεί να αξιοποιηθεί η βάση φακέλων υγείας που θα δημιουργείται σε κάθε σύγχρονο Ασκληπιείο. Στη βάση αυτή οι φοιτητές θα έχουν ειδικού τύπου πρόσβαση, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία των στοιχείων και το ιατρικό απόρρητο.

Εκπαίδευση Πολιτών: Τα ζητήματα που αφορούν την παροχή πληροφοριών σε πολίτες θίγονται στις προηγούμενες παραγράφους. Πέραν όμως αυτού, ένα σύνολο από άλλα προγράμματα σχετίζονται με την εκπαίδευση των πολιτών. Κάθε ένα από αυτά αφορά συγκεκριμένο θέμα και ομάδα πολιτών, χρησιμοποιεί δε συγκεκριμένες μεθόδους.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν προγράμματα που αναφέρονται σε ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού (παιδιά, ηλικιωμένους, άτομα με ειδικές ανάγκες), για την εκπαίδευση των οποίων απαιτούνται ιδιαίτερες μέθοδοι και υποδομή. Παραδείγματα τέτοιων προγραμμάτων είναι τα ακόλουθα:

· Τα διαλογικά πολυμέσα στην εκπαίδευση των ατόμων με ειδικές ανάγκες, http://iride.asda.gr/about_g.htm

· A multimedia multilingual teaching and training system for speech handicapped children, έργοχρηματοδοτούμενοαπότοευρωπαϊκόπρόγραμμα INCO

Περισσότερα παραδείγματα παρατίθενται στο WWW Site του Εργαστηρίου Ιατρικής Φυσικής, στη διεύθυνση http://alpha.mpl.uoa.gr/aspasia/Int-Health-Education.htm.

Συνίσταται κάθε Σύγχρονο Ασκληπιείο να συνεργάζεται με φορείς υπεύθυνους για τον σχεδιασμό και την πραγματοποίηση τέτοιων ειδικών προγραμμάτων, με στόχο την εφαρμογή τους στους χώρους του. Κατά τη συνεργασία αυτή θα αναγνωρίζονται οι απαιτήσεις που θέτουν τα προγράμματα αυτά και θα δημιουργείται η απαραίτητη υποδομή.

Μέσα (Υλικό και λογισμικό)

Για την πραγματοποίηση τηλεδιασκέψεων είναι απαραίτητο να διατίθεται κατάλληλο υλικό και λογισμικό. Πέραν των συσκευών τηλεδιάσκεψης που συνδέονται σε προσωπικούς υπολογιστές, είναι σκόπιμο σε χώρους συνεδριάσεων να διατίθεται προηγμένο τεχνολογικά υλικό και λογισμικό, ικανό να διαχειρισθεί τη συμμετοχή στην ίδια συνεδρία μεγάλου αριθμού ατόμων.

Όσον αφορά στην εκπαίδευση των φοιτητών, είναι απαραίτητο στη βάση πληροφοριών κάθε Σύγχρονου Ασκληπιείου να προστεθούν τμήματα όπου θα φυλάσσονται πληροφορίες σχετικές με τα μαθήματα. Πρέπει σε κεντρικό υπολογιστή του εσωτερικού δικτύου του Ασκληπιείου να λειτουργεί λογισμικό διαχείρισης της ύλης των μαθημάτων, της μελέτης των φοιτητών, των αποτελεσμάτων των διαγωνισμάτων τους, κ.ο.κ. (βλ. παράγραφο «Βασική Εκπαίδευση»). Η πρόσβαση στο λογισμικό αυτό θα είναι δυνατή μέσω των τερματικών που θα είναι εγκατεστημένα στους χώρους πληροφόρησης. Σε κάθε φοιτητή θα παρέχεται προσωπικός κωδικός.

Από τα τερματικά των χώρων αυτών πρέπει να είναι προσβάσιμος και ο Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας. Κάθε κατηγορία στελεχών των μονάδων θα μπορούν να επεξεργάζονται διαφορετικά τμήματα του φακέλου, αναλόγως των αρμοδιοτήτων τους:

· Οι ιατροί θα μπορούν να επεξεργάζονται τον πλήρη φάκελο

· Οι νοσηλευτές θα έχουν πρόσβαση στις νοσηλευτικές πράξεις

· Οι φοιτητές θα μπορούν να μελετούν τον πλήρη φάκελο, αλλά όχι να τον μεταβάλλουν. Εξάλλου, θα αποκρύπτονται τα δημογραφικά στοιχεία των ασθενών

Άλλες εφαρμογές που λειτουργούν στα πλαίσια κάθε Ασκληπιείου, όπως είναι τα Συστήματα Υποβοήθησης Διάγνωσης, οι εφαρμογές επεξεργασίας ιατρικών εικόνων, κ.ο.κ., πρέπει να εγκαθίστανται στους χώρους πληροφόρησης, για χρήση από τους φοιτητές.

Ειδικές απαιτήσεις σε χώρους, υλικό ή λογισμικό που θέτουν ειδικά προγράμματα εκπαίδευσης, πρέπει να εξετάζονται σε συνεργασία με τους αρμόδιους για το σχεδιασμό και την εκτέλεση αυτών φορείς και εξειδικευμένους επιστήμονες.

Προσωπικό

Το προσωπικό που απαιτείται για την δημιουργία, οργάνωση και λειτουργία μίας υπηρεσίας πληροφόρησης περιγράφεται στις Υπηρεσίες Πληροφόρησης. Η δημιουργία και συντήρηση μίας υπηρεσίας εκπαίδευσης προσθέτει στο προσωπικό αυτό τον επιπλέον φόρτο της εγκατάστασης και συντήρησης του σχετικού λογισμικού.

Για την αποτελεσματική οργάνωση των μαθημάτων προς τους φοιτητές και των δραστηριοτήτων συνεχιζόμενης εκπαίδευσης πρέπει να συσταθεί ειδική επιτροπή. Στις αρμοδιότητές της θα περιλαμβάνεται η επιλογή των θεμάτων που θα καλύπτονται η επιλογή υπάρχοντος υλικού ή η δημιουργία νέου, η κατάρτιση των χρονοδιαγραμμάτων των εκπαιδευτικών, η οργάνωση και διενέργεια των εξετάσεων, καθώς και η αξιολόγηση των διαγωνισμάτων. Σε περιπτώσεις διαγωνισμάτων που βαθμολογούνται αυτόματα από το λογισμικό (βλ. Παράγραφο «βασική Εκπαίδευση») η επιτροπή θα είναι υπεύθυνη για την εκτίμηση της συνολικής εικόνας των φοιτητών και για την τελική τους αξιολόγηση.

Η ανωτέρω επιτροπή θα συνεργάζεται στενά με το τεχνικό προσωπικό που στελεχώνει την υπηρεσία πληροφόρησης, προκειμένου οι πληροφορίες να γίνονται διαθέσιμες μέσω του εσωτερικού δικτύου του Αςκληπιείου. Θα συνεργάζεται, εξάλλου, με φορείς αρμόδιους για το σχεδιασμό και την εκτέλεση ειδικών προγραμμάτων.

Χώροι

Οι χώροι όπου θα λειτουργούν οι Υπηρεσίες Εκπαίδευσης πρέπει να σχεδιασθούν σύμφωνα με τις υποδείξεις των προδιαγραφών των Υπηρεσιών Πληροφόρησης. Η μελέτη των φοιτητών θα γίνεται στους χώρους που απευθύνονται στο προσωπικό των μονάδων ενός Ασκληπιείου. Το μέγεθός τους πρέπει να αναπροσαρμοσθεί, ώστε να είναι ικανό να φιλοξενήσει τον αναμενόμενο αριθμό φοιτητών. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η μελέτη μπορεί να είναι πολύωρη, με αποτέλεσμα τα τερματικά να χρησιμοποιούνται από τους φοιτητές επί μακρόν. Το γεγονός αυτό επιβάλλει την αύξηση του αριθμού τους, ώστε να μπορούν ταυτόχρονα να καλύπτονται οι ανάγκες του προσωπικού των μονάδων.

Για την κάλυψη των αναγκών ευαίσθητων ομάδων του πληθυσμού ενδεχομένως απαιτείται ειδικός σχεδιασμός τμημάτων των χώρων στους οποίους θα παρέχονται οι υπηρεσίες πληροφόρησης. Το περιβάλλον τμημάτων που αφορούν σε παιδιά, για παράδειγμα, πρέπει να είναι φιλικό σε αυτά. Τμήματα που αφορούν σε άτομα με ειδικές ανάγκες πρέπει να διαθέτουν μηχανισμούς διευκόλυνσης της μετάβασης και πρόσβασης σε αυτό, καθώς και αντιμετώπισης κινητικών δυσλειτουργιών και άλλων προβλημάτων. Η δημιουργία τέτοιων τμημάτων πρέπει να γίνει σε συνεργασία με ειδικούς φορείς.

Εκδηλώσεις όπως σεμινάρια, δορυφορικά συμπόσια, κ.ο.κ. πρέπει να φιλοξενούνται σε ειδικά σχεδιασμένο χώρο (π.χ. αμφιθέατρα). Πέραν των συνήθων οπτικοακουστικών μέσων, στον χώρο αυτό πρέπει να διατίθεται δικτυακή υποδομή ικανή να υποστηρίξει δραστηριότητες τηλεδιάσκεψης, καθώς και σύνδεση τερματικών σταθμών στο εσωτερικό δίκτυο του Ασκληπιείου. Πρέπει, ακόμη, να υπάρχει εξοπλισμός προβολής ψηφιακών / ηλεκτρονικών πολυμέσων, μέσω υπολογιστή (τεχνολογίες LCD, DLx).

Πόροι

Οι απαιτούμενοι πόροι μπορούν να προέλθουν από διαφορετικές πηγές, χωρίς να αποκλείεται και ο ιδιωτικός τομέας (π.χ. καταβολή διδάκτρων, χορηγίες, εκπαίδευση για λογαριασμό φορέων). Οι υπηρεσίες πρέπει να αυτοχρηματοδοτούνται για να είναι σε θέση να διατηρούν αυστηρά κριτήρια ποιότητας και αποτελεσματικότητας.

Ποιότητα

Και οι υπηρεσίες εκπαίδευσης είναι σκόπιμο να ακολουθήσουν τα διεθνή πρότυπα ποιότητας ISO 9000. Συνυφασμένες με την ποιότητα είναι και οι διαδικασίες αξιολόγησης και αποτίμησης των αποτελεσμάτων των υπηρεσιών.

Στρατηγική υλοποίησης

Η απρόσκοπτη πρόσβαση στις εκπαιδευτικές διαδικασίες αναγνωρίζεται ως μια από τις βασικές κατακτήσεις του σημερινού πολίτη. Η πίεση για περισσότερη και καλύτερη εκπαίδευση αυξάνει συνεχώς. Συνεχώς αυξάνει επίσης και η απαίτηση για ευρύτερη συμμετοχή στις διαδικασίες σχεδιασμού και παραγωγής των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και του περιεχομένου των.

Στη σημερινή Ελληνική πραγματικότητα επικρατεί μια σχιζοφρενική κατάσταση. Η δημόσια εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν ακολουθώντας μια συνεχή πορεία υποβάθμισης, ενώ η ιδιωτική εκπαίδευση ακολουθεί αντίστροφη πορεία, με συνεχώς αυξανόμενες οικονομικές απαιτήσεις. Και οι δύο τομείς ωστόσο λειτουργούν με βάση το ίδιο πρόγραμμα, το οποίο επιβάλλει το Υπουργείο Παιδείας και το οποίο δέχεται έντονες κριτικές για την ακαταλληλότητά του. Το σώμα των καθηγητών είναι κουρασμένο και δίνει την εντύπωση ότι κατευθύνεται από πολιτικές σκοπιμότητες. Οι γονείς απέχουν είτε από μια ανεξήγητη γενική αδιαφορία είτε από ένα είδος φόβου. Η Ελληνική κοινωνία εμφανίζεται να συντηρεί ένα υποβαθμισμένο από πλευράς περιεχομένου και εκπαιδευτικών διαδικασιών σύστημα και να έχει εναποθέσει τις ελπίδες της σε θαύματα. Η κατάσταση αυτή πρέπει να αλλάξει. Τα σύγχρονα Ασκληπιεία θα μπορούσαν να αποτελέσουν χώρους καινοτομικών προσεγγίσεων και υποδειγματικής εφαρμογής, συνδυάζοντας άριστες διαδικασίες και άριστους λειτουργούς με ένα περιβάλλον υψηλών ανθρωπιστικών ιδεωδών.

Το τοπίο στην εκπαίδευση αναμένεται να αλλάξει δραματικά στα αμέσως προσεχή χρόνια. Η απαίτηση για απρόσκοπτη πρόσβαση στις εκπαιδευτικές διαδικασίες, ανεξάρτητα από ηλικία και οικονομική κατάσταση, με ευέλικτα σχήματα διαχείρισης του διαθέσιμου χρόνου του εκπαιδευόμενου, βρίσκει ουσιαστική απάντηση στη διάθεση εκπαιδευτικού υλικού με τη χρήση σύγχρονων τηλεματικών τεχνολογιών. Ήδη τα πρώτα Πανεπιστήμια Πραγματικού Χρόνου[3] άνοιξαν τις πύλες τους (εκτός Ελλάδος βέβαια) και έχουν ήδη προσελκύσει σημαντικό αριθμό φοιτητών.

Οι εξελίξεις αυτές δεν οφείλονται μόνο στις απαιτήσεις των πολιτών για περισσότερες και καλύτερες γνώσεις ως στοιχείου της βελτίωσης της παιδείας των, αλλά και στην ανάγκη προσαρμογής στις συνθήκες εργασίας. Οι συνθήκες εργασίας απαιτούν άμεση και αποτελεσματική προσαρμογή του εργατικού και επιστημονικού δυναμικού στις νέες τεχνολογίες, διεργασίες και διαδικασίες μάθησης και παραγωγής.

Θέματα τα οποία αναφέρονται και στις υπηρεσίες ενημέρωσης, πληροφόρησης και πρόληψης είναι επίκαιρα και στη περίπτωση των υπηρεσιών εκπαίδευσης. Υπάρχουν ομάδες του πληθυσμού που έχουν περιορισμένη ή και καθόλου πρόσβαση στις υπηρεσίες, εξαιτίας παραγόντων όπως το ανεπαρκές εκπαιδευτικό επίπεδο της οικογένειας, η φτώχια, οι κοινωνικές συνθήκες και συμπεριφορές, η έλλειψη ενημέρωσης και πληροφόρησης. Ίσως όλοι μας κάποια στιγμή ή κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι ανήκουμε σε μια ή περισσότερες από τις ομάδες αυτές.

Σε ένα σύγχρονο Ασκληπιείο μπορούν να εφαρμοστούν πολύ καλύτερα σχήματα από την ‘δωρεάν εκπαίδευση’ η οποία χρηματοδοτείται από την φορολογία, για την άντληση των απαραίτητων πόρων προς χρηματοδότηση των εκπαιδευτικών διαδικασιών. Η απλή αρχή που θα πρέπει να εφαρμόζεται είναι: ‘η τιμή κάθε υπηρεσίας είναι ανάλογη της οικονομικής δυνατότητας του χρήστη’. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η παροχή υπηρεσιών σε εκείνους που ‘έχουν τη σφραγίδα της δωρεάς’ αλλά δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί η συνεργασία με φορείς άλλους εκτός του δημόσιου τομέα, με την προϋπόθεση ότι οι φορείς αυτοί θα ενστερνίζονται τις βασικές αρχές των σύγχρονων Ασκληπιείων.

Τα σύγχρονα Ασκληπιεία μπορούν να προσφέρουν πολλές υπηρεσίες εκπαίδευσης σε όλες τις κατηγορίες των πολιτών με τη βοήθεια των τηλεματικών τεχνολογιών και σε συνδυασμό με τους γνωστούς σήμερα τρόπους. Η καταφυγή σε ειδικούς μπορεί να γίνεται μετά την χρήση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που θα προσφέρονται με ηλεκτρονικά μέσα. Όπως και στη περίπτωση των άλλων υπηρεσιών, σημαντικό επίσης είναι το γεγονός ότι οι υπηρεσίες εκπαίδευσης θα προσφέρονται σε ένα κατάλληλο και ελπίζεται σχεδόν ιδανικό περιβάλλον.

Περιεχόμενο

Οι υπηρεσίες εκπαίδευσης δεν είναι σκόπιμο να καλύψουν όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων ή όλα τα επίπεδα. Εντός των σύγχρονων Ασκληπιείων οι δραστηριότητες θα εστιαστούν σε εκείνες που από τη φύση τους θα συνάδουν με τους γενικούς προσανατολισμούς του χώρου.

Η εκπαίδευση ασθενών θα πρέπει να δώσει άμεση προτεραιότητα στη κατανόηση και αντιμετώπιση των χρόνιων ασθενειών όπως ο διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τα αναπνευστικά προβλήματα, ο καρκίνος, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η αρθρίτιδα, η κεφαλαλγία, η επιληψία, οι νευρώσεις κλπ.

Η εκπαίδευση πολιτών πρέπει να εστιαστεί στην πρόληψη και στους κινδύνους που προκαλεί η έλλειψη άθλησης, ο καθιστικός τρόπος ζωής, η υπερκατανάλωση τροφών και ποτών, το άγχος και η κοινωνική απομόνωση, η ρύπανση του αέρα, για να αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην εκπαίδευση των παιδιών με στόχο τη πρόληψη και την θωράκιση των από τους κοινωνικούς κινδύνους όπως το AIDS, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, το κάπνισμα, τα ατυχήματα, τις εξαρτησιογόνες ουσίες.

Η ακαδημαϊκή ιατρική και νοσηλευτική εκπαίδευση καθώς και η τριτοβάθμια τεχνική με αντικείμενο τα θέματα υγείας και πρόνοιας, θα πρέπει να εστιάσει σε νέες μεθόδους εκπαίδευσης, χρήσης των τηλεματικών τεχνολογιών και στην αξιοποίηση των τεχνολογιών του ‘ψηφιακού κόσμου’.

Εξαιρετικές ευκαιρίες παρουσιάζονται και για τις μεταπτυχιακές σπουδές, ιδιαίτερα εξαιτίας της μεγάλης ζήτησης και της οργανωτικής υστέρησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, στον τομέα αυτό. Ο τομέας θα αναπτυχθεί όμως μόνο εφόσον δρομολογηθούν υψηλού επιπέδου ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα ή ανέλθουν στο επίπεδο των ‘κέντρων αριστείας’ διεθνούς επιπέδου, οι Πανεπιστημιακές Κλινικές και Εργαστήρια και τα αντίστοιχα του ΕΣΥ.

Ιδιαίτερα καλές ευκαιρίες παρουσιάζονται και στην ανάπτυξη δραστηριοτήτων συνεχιζόμενης ιατρικής και νοσηλευτικής εκπαίδευσης. Και ο τομέας αυτός βρίσκεται σε υστέρηση σε σχέση με τα αντίστοιχα προγράμματα που έχουν αναπτυχθεί στις άλλες χώρες. Η πίεση που υπάρχει για προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, θα αμβλυνθεί αμέσως μετά την εξασφάλιση της δυνατότητας πρόσβασης των επαγγελματιών υγείας, στις σχετικές πηγές που διατίθενται στον Παγκόσμιο Ιστό και έχουν δημιουργηθεί από επαγγελματικές ενώσεις και κέντρα αριστείας. Φυσικά αυτό δεν πρέπει να αποτελέσει ‘πολιτική’. Αντίθετα, ενώ δεν θα πρέπει να παρεμποδιστεί η πρόσβαση σε πηγές του εξωτερικού, θα πρέπει να δημιουργηθούν ελληνικές πηγές με κατάλληλο περιεχόμενο. Τα σύγχρονα Ασκληπιεία θα μπορούν να εξελιχθούν σε σημεία παραγωγής και διάθεσης του υλικού αυτού.

Η επαγγελματική εκπαίδευση (σε σχέση με τα σύγχρονα Ασκληπιεία ) πρέπει να εστιάσει το άμεσο ενδιαφέρον της σε θέματα υγείας, περιβάλλοντος, άθλησης και τεχνών. Οι σχετικές δραστηριότητες θα πρέπει να συνδυαστούν και με τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται μέσω του Οργανισμού Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (http://www.oeek.gr) του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων αυτών ένα σύγχρονο Ασκληπιείο μπορεί να αναδειχθεί τόσο ως χώρος κατάρτισης όσο και χώρος πρακτικής άσκησης των καταρτιζομένων.

Πρέπει να καταβληθεί σημαντική προσπάθεια για την εξασφάλιση των κατάλληλων συνθηκών και του περιεχομένου εκπαίδευσης για άτομα με ειδικές ανάγκες, σε συνδυασμό με αποτελεσματικές υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας.

Χρονοδιάγραμμα Υλοποίησης

Οι υπηρεσίες εκπαίδευσης μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα, ιδιαίτερα τώρα που έχουν αρχίσει οι διαδικασίες χρήσης τηλεματικών τεχνολογιών. Τα πρώτα αποτελέσματα μπορεί να είναι ορατά σε 12 μήνες. Η διαδικασία παραγωγής, εμπλουτισμού και παροχής των υπηρεσιών θα είναι συνεχής. Η δυνατότητα άμεσης εφαρμογής οφείλεται στην ύπαρξη του μεγάλου αριθμού ειδικών που διαθέτει η χώρα, στο εκτεταμένο υλικό που υπάρχει σε συμβατική μορφή και μπορεί να αξιοποιηθεί και για την ενσωμάτωσή του στο ηλεκτρονικό σύστημα[4], και την ευκολία διαχείρισης του υλικού και του συστήματος πρόσβασης, διανομής και συντήρησης.

Χάρις στις δυνατότητες που θα παρέχει το τηλεματικό δίκτυο ενός σύγχρονου Ασκληπιείου και η διασύνδεσή του με τον παγκόσμιο ιστό, εκπαιδευτικό υλικό που παράγεται σε άλλους εκπαιδευτικούς ή/ και ερευνητικούς οργανισμούς θα είναι άμεσα προσβάσιμο και αξιοποιήσιμο. Προφανώς στη περίπτωση αυτή θα είναι απαραίτητο ο εκπαιδευόμενος να είναι καλός γνώστης τουλάχιστον και της αγγλικής γλώσσας. Η γνώση αυτή θεωρείται σήμερα απαραίτητο συμπλήρωμα της εκπαίδευσης των ελληνοπαίδων και συνεπώς δεν αποτελεί σημαντικό εμπόδιο. Παράλληλα η ανάπτυξη λογισμικών πακέτων αυτόματης μετάφρασης που δημιουργούνται τόσο σε Ευρωπαϊκό (πρόγραμμα EUROTRA) όσο και εθνικό επίπεδο (π.χ. δραστηριότητες Ινστιτούτου Επεξεργασίας Λόγου / http://www.ilsp.gr), θα καλύψει ικανοποιητικά και τις ανάγκες των μεγαλύτερης ηλικίας χρηστών οι οποίοι έχουν δυσκολία με την εκμάθηση ξένων γλωσσών. Για τους υπόλοιπους η συχνή χρήση εκπαιδευτικών προγραμμάτων που έχουν δημιουργηθεί στο εξωτερικό θα αποτελέσει ένα επί πλέον κίνητρο για την καλή εκμάθηση της αγγλικής και άλλων γλωσσών.

Διαδικασία και Σχήμα Υλοποίησης

Το περιεχόμενο των υπηρεσιών εκπαίδευσης γενικώς θα διαφοροποιείται από Ασκληπιείο σε Ασκληπιείο.

Οι δραστηριότητες εκπαίδευσης θα τελούν υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας, εφόσον πρόκειται για την εφαρμογή προγραμμάτων που αφορούν έναν ή περισσότερους κύκλους της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις, λόγω του γεγονότος ότι θα πρόκειται για ειδικές ομάδες εκπαιδευομένων ή για ειδικές συνθήκες (τα σύγχρονα Ασκληπιεία δεν φιλοδοξούν να υποκαταστήσουν τα σχολεία), θα πρέπει να ενθαρρυνθεί ο καινοτόμος χαρακτήρας των δραστηριοτήτων αυτών και το Υπουργείο Παιδείας θα πρέπει να εξετάσει νέους ρόλους και διαδικασίες. Είναι σημαντικό να αναδειχθούν τα σύγχρονα Ασκληπιεία σε φορείς δημιουργίας νέων εκπαιδευτικών διαδικασιών και περιεχομένου.

Η εκπαίδευση ασθενών και πολιτών σε θέματα υγείας είναι σχετικά νέα θέματα για την Ελληνική πραγματικότητα και κατά συνέπεια το περιεχόμενο των εκπαιδευτικών κύκλων πρέπει να δημιουργηθεί από σχεδόν μηδενική βάση.

Είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός ο οποίος θα αναλάβει να οργανώσει τα προγράμματα και να δημιουργήσει τις προδιαγραφές του περιεχομένου και να προχωρήσει στις διεργασίες για την παραγωγή του κατάλληλου υλικού. Ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει να βρίσκεται σε συνεργασία και συντονισμό ενεργειών με τους αντίστοιχους των άλλων Ασκληπιείων. Με τον τρόπο αυτό θα ελαχιστοποιηθούν οι δαπάνες ανάπτυξης, παραγωγής, συνεχούς ενημέρωσης του υλικού και εμπλουτισμού του.

Όσον αφορά τη τριτοβάθμια ακαδημαϊκή εκπαίδευση και την δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια επαγγελματική, θα πρέπει να υπάρχει ασφαλώς συντονισμός με τα αρμόδια Υπουργεία (Παιδείας και Υγείας), αλλά θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στον μηχανισμό διαχείρισης των Ασκληπιείων να συμβάλλουν αποφασιστικά, με τις γνώσεις και τα μέσα που θα υπάρχουν σε αυτά (επιστημονικό και άλλο προσωπικό και τεχνολογικές υποδομές) στη διαμόρφωση νέων καινοτόμων προγραμμάτων, τα οποία θα αναπτυχθούν στα γενικά πλαίσια που θεσμοθετούν τα αρμόδια Υπουργεία. Είναι πεποίθησή μας ότι μια τέτοια πολιτική θα ενθαρρύνει την άμιλλα και θα επιφέρει πολύ σημαντικές θετικές εξελίξεις τόσο στην εκπαίδευση όσο και στη ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

[1] Νόμος 2071, «Εκσυγχρονισμός και Οργάνωση Συστήματος Υγείας», ΦΕΚ 123/Α/92

[2] ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ (ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΩΣΗ), β΄έκδοση, σελ. 15-29, Αθήνα 1994

[3] «Οδηγός Αγωγής Και Προαγωγής Της Υγείας – Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού», Κατερίνα Σώκου, εκδ. ΕΛΛΗΝΙΚΑΓΡΑΜΜΑΤΑ

[4] Coakley AL, "Health promotion in a hospital ward; reality or asking the impossible?", J R Soc Health, 1998 Aug

[5] Kadish HA, et al, "Evaluating the effectiveness of a pediatric trauma educational program in Central America", Pediatr Emerg Care, 1996 Dec

[6] Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης, http://www.uch.gr/Tmhmata/MEDICINE/index.html

[7] Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, http://www.med.auth.gr/indexgr.html

[8] Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθήνων, http://www.uoa.gr/departs/departs.htm

[9] Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, http://www.uoi.gr/schools/medschl/medicine/

[10] Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θράκης, http://platon.ee.duth.gr/~intermed/

[11] Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, http://www.med.uth.gr/gr/index.html

[12] Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών, http://www.med.uth.gr/gr/index.html

[13] Γραφείο Πρωθυπουργού, "Η Κοινωνία της Πληροφορίας", http://www.primeminister.gr/infosoc/ch-06-02.htm

[14] Geraghty JG, et al, "Satellite-delivered continuing medical education in Europe", Postgrad Med J, 1996 Apr

[15] Westcott R, "Improving continuing medical education and addressing the challenge of instituting reaccreditation", Br J Gen Pract, 1996 Jan

[16] Rippin H, et al, "The educational needs of staff grade doctors and dentists in Scotland", Health Bull (Edinb), 1996 Jul

[17] Smith F, et al, "General practitioners' continuing education: a review of policies, strategies and effectiveness, and their implications for the future", Br J Gen Pract, 1998 Oct

[18] Walker J, et al, "Maximising the world wide web for high quality educational and clinical support to health and medical professionals in rural areas", Int J Med Inf, 1998 Jun

[19] N.B. Mehta, D.G. Litaker, A. Fishleder, B. Nash, "Internet-Based Continuing Medical Education- Who Needs it Most?", Proc AMIA 1998

[20] http://webct.cbc2.org:8900/

[21] Tissier J, et al, "Evaluation of minor surgery courses for general practitioners", Med Educ, 1996 Sep

[22] Neff JA, et al, "Continuing medical education versus clinic-based STD and HIV education interventions for primary care service providers: replication and extension", AIDS Educ Prev, 1998 Oct

[1]Παραδείγματα οργανισμών που προσφέρουν συνεχιζόμενη εκπαίδευση μέσω του Internet είναι το NetCME – ContinuingMedicalEducationviatheInternet (http://netcme.mdanderson.org/) και το TheRyals & Associates, Inc & IICME, Inc. Continuing Medical Education (http://www.ryalsmeet.com/).Περισσότερα παραδείγματα παρατίθενται στις ειδικές Σελίδες του Έργου ΑΣΠΑΣΙΑ στοn Παγκόσμιο Ιστό στη διεύθυνση http://alpha.mpl.uoa.gr/aspasia. H πιστοποίηση της καταλληλότητας των επιμέρους οργανισμών για την παροχή κύκλων συνεχιζόμενης εκπαίδευσηςαναλαμβάνεται από ειδικούς φορείς, όπως είναι το ACCME - Accreditation Council for Continuing Medical Education Committee for Review and Recognition (http://www.accme.org/index.html).

[2] Παράδειγμα λογισμικού με τις ανωτέρω δυνατότητες είναι το WebCT, το οποίο είναι προϊόν του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης [20] http://www.webct.com/

[3]Jones University (The University of the Web) http://www.jonesinternational.edu/. Η διάθεση εκπαιδευτικών πακέτων συνεχιζόμενης εκπαίδευσης από ΑΕΙ και επαγγελματικούς φορείς (και ιδιαίτερα ιατρικής εκπαίδευσης) αυξάνεται με εκθετικό ρυθμό.

[4]Ήδη τα προγράμματα που εκπονούνται για λογαριασμό του εκπαιδευτικού συστήματος, παράγονται σε ηλεκτρονική μορφή και είναι διαθέσιμα (αν και σε όχι πολύ εύχρηστη μορφή, ώστε να είναι κατάλληλη και για άμεση χρήση από τους σπουδαστές / μαθητές). Τα προγράμματα και τα ‘μαθήματα’ διατίθενται και από τις Σελίδες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου στη διεύθυνση http://www.pi-schools.gr